MINDFULNESS & Stressmanagement
Ik wou dat ik een kat was. Want één ding is dan zeker, gestrest zijn kende ik dan niet en burn-out al helemaal niet! Wij (mensen) kunnen er nog wat van leren. Lekker luieren in de zon, om de hoek verschijnt een hond. De gevarenmodus slaat aan. De hond verdwijnt en je gaat weer lekker liggen, terug naar de ontspanning. Bij ons mensen werkt dit anders. Is het ‘gevaar’ geweken, dan zijn we er in gedachten nog tijden mee bezig. En wist je dat deze gedachten ons net zoveel stress bezorgt als reëel gevaar? We houden onszelf als het ware in de stressmodus ‘gevangen’. Best goed nieuws nietwaar?! Dat we zelf een onderdeel zijn van de hoeveelheid stress die we ervaren. Dat geeft ons de mogelijkheid om er ook zelf iets aan te doen!
DE 2 STRESSPIJLEN
In het dagelijks leven, op je werk of thuis, zijn er situaties waarin je stress ervaart. De deadline om een advies op te leveren komt dichterbij of de uitbouw aan je huis start morgen. Dergelijke situaties leveren druk op. En daar kunnen we helaas behoorlijk van slag van zijn. Zonder dit bewust te willen, maken we ons zorgen, zijn we boos of angstig voor wat er gaat komen. Je zou kunnen zeggen dat we in zo’n situatie twee soorten stress ervaren, laten we ze de 2 stresspijlen noemen. Het is alsof een persoon wordt getroffen door een stresspijl en direct daarna door een tweede reactieve stresspijl. Van beide pijlen ervaren we stress. Een voorbeeldje:
Je hebt een deadline op je werk. Het is er één die je simpelweg moet halen. De deadline is als het ware de ‘eerste stresspijl’. Wanneer we geraakt worden door de eerste pijl treedt er vaak een reactie op van weerstand of aversie. Deze reactie kan een eigen leven gaan leiden in onze gedachten zoals ’‘ik krijg het niet op tijd af’, of gevoelens in je lichaam, zoals gespannen schouders. Omdat deze gedachten en gevoelens niet prettig zijn proberen we vervolgens de stress te vermijden door het niet te voelen, jezelf af te sluiten en afleiding te zoeken. Op zo’n moment voelen we ons overweldigd door de situatie of door het gevoel dat stress oproept.
Dit geheel aan reacties creëert als het ware de tweede stresspijl. Het opvallende is; deze tweede pijl voelt nog stressvoller aan dan de eerste pijl. De eerste pijl is meestal niet te vermijden, omdat de deadline er simpelweg is. De tweede pijl van gedachten, gevoelens en gedrag komt volledig onbewust en automatisch op.
En het frappante is: Ons lichaam gaat op dezelfde manier tewerk bij stress veroorzaakt door een ‘interne aanjager’ zoals bijvoorbeeld een gedachte als bij een ‘externe’ situatie. We reageren op bedreigingen in onze fantasie, in onze denkgeest, die er reëel nog niet zijn. Alleen al een gedacht is in staat om ons lichaam stress te geven. Dezelfde stress als dat wanneer er daadwerkelijk iets gebeurd.
ONZE DENKGEEST CREËERT STRESS
De denkgeest is ons in veel situaties behulpzaam. Maar soms wordt haar waarde overschat. Onze geest werpt zich namelijk op als ‘manager van ons geluk’. Is een moment niet best, dan doet de geest haar uiterste best om de situatie beter te maken. Helaas klopt deze basisaanname niet: Je kunt dit moment niet beter maken ‘het is er immers al’. Bovenal werkt deze basisaanname averechts.
Want wat gebeurt er als je NEE zegt tegen het huidige moment, NEE tegen wat er nu is? De geest werpt gedachten op zoals ‘wat is er mis?’, je lichaam verstart en je stemming daalt. Volautomatisch, dus zonder dat we ons ervan bewust zijn, ontvangt het lichaam een notie van bedreiging en urgentie: de gevarensensor slaat aan. Vervolgens maakt het lichaam zich klaar voor een maximale reactie om te overleven. Dit resulteert in een nieuwe gedachte ‘Er is nog meer mis’. De alarmfase wordt opgeschaald en voordat je er erg in hebt zijn er nieuwe effecten op gedachten, je lichaam en emoties. Kortom, ondanks je inspanningen om het huidige moment beter te maken, wordt de discrepantie tussen wat je beoogt en wat er nu is juist groter.
VAN STRESS NAAR BURN-OUT
Hoe werkt stress eigenlijk in ons lichaam? Tijdens een stressvolle gebeurtenis stijgt je hormoonspiegel. Deze heeft ook weer tijd nodig om te dalen naar een normaal niveau (bij een kat is dit binnen no-time geregeld = time to relax!). Wanneer die tijd er niet is, het stressniveau niet is gedaald naar normaal, dan komt een nieuwe stressprikkel op de oude stressprikkel. Eerder las je al dat slechts een gedachte aanleiding kan zijn voor een nieuwe stressprikkel in ons lichaam. Dit proces, de opeenstapeling van stressprikkels kan leiden tot chronische stress of een burn-out. En dat is best heavy. Stress verlegt namelijk je grenzen. Het is een volautomatisch lichamelijk mechanisme dat ervoor zorgt dat je energie mobiliseert en versnelt. Het fixeert je aandacht en je voelt niet meer goed aan wat je nodig hebt.
Het goede nieuws is, dat je jezelf niet zo op je kop hoeft te zitten dat je je gestrest voelt. Natuurlijk zijn er dingen die je kunt doen om stress te verminderen (zoals een mindfulness training volgen). Maar wetende dat dit mechanisme volautomatisch gaat kan toch enige lucht geven! Het is niet jouw bewuste keuze, je hebt er dus in wezen (nog) geen grip op!
MINDFULNESS OEFENINGEN & STRESSMANAGEMENT
Waarom mindfulness training bewezen effectief is als stressmanagement?
In een stressvolle periode veranderen je waarneming en gedachten, toch is er nog een notie van dat je gestrest bent. Als je het vergelijkt met een stoplicht dan staat het licht op ORANJE. Als je daarbij stil kunt staan, dan kun je misschien ook teruggaan naar een herinnering aan weten wat je nodig hebt. En in veel gevallen is hetgeen je nodig hebt: STOPPEN met rennen. Niet doorgaan met hetzelfde, even stilhouden, even pauzeren. Op deze manier creëer je tijd en ruimte waarin de stresspiek kan dalen.
Dat klinkt heel simpel (huh??) en dat is het ook. Mindfulness oefeningen leren je namelijk bewust te worden van je automatische reacties. Je hoeft hier niet naar op zoek, je ziet ze gaandeweg vanzelf. En als je ze eenmaal ziet dan ontstaat er ruimte om te stoppen. Door steeds maar weer opnieuw te zien en opnieuw te stoppen worden er tijdens de training nieuwe banen aangelegd in je hersenen. Nieuwe banen door steeds maar weer opnieuw te oefenen. Hierdoor wordt jouw nieuwe manier van reageren, uiteindelijk jouw nieuwe automatisme. In plaats van een automatisme die je keer op keer in een ‘stressval’ trekt, creëer je een automatisme die je helpt om helder te blijven zien en om een gezond leven te leiden.
